კორონა, როგორც ანტიგლობალიზმის გამოძახილი

კორონა და ახალი პოლიტიკური რეალობა:

1. მსგავსი კრიზისების დროს კარგად ჩანს რამდენად დაუცველია ისეთი ეკონომიკები, რომლებიც არაფერს არ აწარმოებენ და მინდობილი არიან ე.წ თავისუფალ ბაზარს. ჩაიკეტა საზღვრები, ეს ნიშნავს მხოლოდ ერთს რჩები ელემენტარული რესურსების გარეშე და ფინანსური კაპიტალიზმი ვერაფერში ვერ გშველის. ამიტომ კრიზისი აჩვენებს აუცილებლობას და უპირატესობას თვითკმარი ეკონომიკების.

2. ღია საზოგადოება ესეთ კრიზისების დროს არის საშიში და ვირუსის გავრცელების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი. შესაბამისად ეხლა გადარჩენა არა ღიაობაშია, არამედ პირიქით უფრო ჩაკეტილ საზოგადოებაშია. რაც უფრო ჩაკეტილია საზოგადოება, მით უფრო დაცულია ის.

3. გლობალიზაცია აღმოჩნდა ერთ-ერთი მიზეზი ეპიდემიის გავრცელების. ანუ გლობალიზაცია, რომდლიც ადრე როგორც სიკეთე იყო წარმოჩენილი, დღეს მოიტანს ვირუსების, დაავადებების ყველაზე მაშტაბურ ეპიდემიებს. შესაბამისად ის ფასი რაც გლობალიზაციისთვის უნდა გადავიხადით აღმოჩნდა იმაზე დიდი, ვიდრე ის სიკეთე რაც მას მოაქვა.

4. ეგოიზმის ეპოქა რომელიც სამომხმარებლო სიხარბეში იყო ჩადებული, აღმოჩნდა დამღუპველი. აღმოჩნდა რომ ბუნების ესეთი დაუნდობელი ექსპლუატაცია თავის პასუხებს იძლევა. თუმცა თანამედროვე მწვანეები ამაზე პასუხი არ არის, საჭიროა ახალი ეკონომიკური პარადიგმები და ახალი სოციალური პრინციპები, სადაც ეგოიზმის დათრგუნვაზე, პასუხისმგებლიბაზე და გარემოს გაფრთხილებაზე იქნება ორიენტირებული.

5. საზოგადოების სოციალური ცვლილება. აღმოჩნდა რომ ამ ეპიდემიას კერძო მიდგომებით ვერ გავუმკლავდებით. ის ვისაც აქვს ფული, მარტო ვერ გადაურჩება ამ ეპიდემიას. ამიტომ კოლექტიური მოქმედების აუცილებლობა არის ერთადერთი გზა გადარჩენის. კოლექტიური მოქმედებები კი შეუძლებელია სოციალურად დაშლილ საზოგადოებებში. საზოგადოება უნდა იყოს უფრო მეტად თანასწორი, რომ ესეთ გამოწვევებს გაუმკლავდეს.

ავტორი – ნუკრი შოშიაშვილი

ჩილეს სოციალისტური პროტესტი – ნეოლიბერალიზმის სიკვდილი

ჩილეში საყოველთაო საპროტესტო აქციები მძვინვარებს უკვე 2 კვირაზე მეტია. 2019 წლის 25 ოქტომბერს პრეზიდენტ სებასტიან პინიერის გადადგომის მოთხვონით ჩილეს სხვადასხვა ქალაქში მილიონზე მეტი ადამიანი გამოვიდა. ეს ქვეყნის ისტორიაში ყველაზე მასშტაბური პროტესტია.

პროტესტების პირველადი გამომწვევი მიზეზი სანტიაგოს მეტროს ბილეთებზე გამოცხადებული ფასების ზრდა იყო. საპროტესტო მუხტი მალევე გავრცელდა მთელი ქვეყნის მასშტაბით. დემონსტრანტები მეტროს ბილეთებზე ფასების ზრდის გაუქმების გარდა, ხელფასების და პენსიების მომატებასაც ითხოვდნენ, ასევე წამლებზე ფასების შემცირებას და საკონსტიტუციო რეფორმის ჩატარებას აყენებდნენ დღის წესრიგში.

პირველი რამდენიმე დღის შემდეგ დემონსტრაციები გადაიზარდა ძარცვაში და სხვადასხვა ობიექტებზე ცეცხლის წაკიდებაში. დაძაბულობის მატების შედეგად პრეზიდენტმა პინიერმა მეტროს ბილეთებზე ფასის მომატების გადაწყვეტილება გააუქმა, მაგრამ დემონტრაციები არ შეწყდა. არეულობების დროს 19 ადამიანამდე დაიღუპა. ადგილობრივი უფლედამცველების მონაცებით 585 ადამიანი დაიჭრა, ხოლო 2840 მოქალაქე დაპატიმრებულ იქნა. სანტიაგოში და რამდენიმე სხვა ქალაქში საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმი გამოცხადდა.

ჩილეს პრეზიდენტმა სებასტიან პინიერმა ის ცვლილებები დააანონსა, რამაც სოციალური პრობლემების მოგვარების უნდა შეუწყოს ხელი. ესაა პირველ რიგში პენსიონერების მხადაჭერა, მინიმალური სახელფასო გარანტირებული ანაზღაურების დაწესება, წამლებზე ფასების დაწევა, მაღალ შემოსავლებზე (8 მილიონ პესოზე მეტი) 40%-იანი გადასახადის დაწესება, ელექტროენერგიაზე ტარიფების სტაბილიზაცია და 9,2%-იანი ფასების ზრდის გაუქმენა, და ა.შ

ნეოლიბერალიზმის დაბადება და სიკვდილი

ჩილეში მიმდინარე მოვლენების განხილვისას მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ ერთი გარემოება, რომ ეს არ მხოლოდ ანტისახელისუფლებო გამოვსლებია, არამედ ბევრად ცდება ამ საზღვრებს. ეს პირველ რიგში ანტიკაპიტალისტური, ”თავისუფლი ბაზრის” პრინციპების წინააღმდეგ მიმართული საერთო სახალხო მუხტია.

შეგახსენებთ, რომ ჩილე იყო ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა, სადაც ამერიკელებმა “თავისუფალი ბაზრის” პრინციპიების დანერგვა დაიწყეს საექსპერიმენტო სიტუაციაში. მათ სახელმწიფო გადატრიალება მოაწყვეს კანიონიერად არჩეული სოციალისტი პრეზიდენტი, სალვადორე ალიენდეს წინააღმდეგ, ქვეყნის პრეზიდენტი თვითმკვლელობამდე მიიყვანეს და დიქტატორ აუგუსტო პინოჩეტს ჩაუგდეს მთელი პოლიტიკური ძალაუფლება.

სწორედ ამიტომაც ამჟამინდელი პოლიტიკური დემონსტრაციების ერთი-ერთი მთავარი ლოზუნგი, რაც ჩილელებმა დანარჩენი მსოფლიოსთვის მოამზადეს შემდეგნაირად ჟღერდა: ”ნეოლიბერალიზმი ჩილეში დაიბადა და ჩილეშივე მოკვდება”

სოციალისტი სალვადორ ალიენდეს ყველაზე დიდი რეფორმა, რამაც აშშ-ის განრისხება გამოიწვია, ჩილეური სპილენძის ინდუსტრიის ნაციონალიზაცია იყო. სპილენძი ჩილეს ექსპორტში მთავარი პროდუქტი იყო და XIX საუკუნის შუა პერიოდიდან სპილენძის მოპოვება 2 ამერიკული კომპანიის მიერ კონტროლდებოდა, რომლებიც სხვადასხვა მაღაროებს ფლობდნენ. ეს კომპანიები არაერთხელ მოხვდნენ კრიტიკის ქარ-ცეცხლში ჩილეს ბუნებრივი რესურსების არაკეთილსინდისიერი ექსპლუატაციის და ჩილელი მუშების სასაცილო ხელფასების გამო. აღსანიშნავია ისიც, რომ ეს ამერიკული კომპანიები მათ მიერ მოპოვებულ სპილენძს ჩილელებს ბევრად უფრო ძვირ ფასად ყიდნენ. XX საუკუნის დასაწყისიდან ჩილეში მემარცხენე მოძრაობები მოითხოვდნენ სპილენძის ინდუსტრიის ნაციონალიზაციას. ალიენდეს წინამორბედმა მთავრობებმა დაიწყეს ნაციონალიზაციის პროცესი, ხოლო ალინდეს ხელისუფლებამ წარმატებით დაასრულა ეს მეტად მნიშვნელოვანი საკითხი და ამერიკულ კომპანიებს უარი უთხრა კომპენსაციების გადახდაზე.

სალვადორ ალიენდეს ძეგლი

დამარცხებული ალიენდეს სოციალისტური პოლიტიკის მაგივრად, ამერიკელების დანიშნულმა პონოჩეტმა მთელი პოლიტიკური ძალაუფლება ფაქტიურად მილტონ ფრიდმანს მიანიჭა, რომლის თაოსნობითაც შეიქმენა ”ჩიკაგოელი ბიჭების” გუნდი (Chicago boys). ”ჩიკაგოელი ბიჭები” იყო 25-მდე ჩილელი ეკონომისტი, რომელთაც ჩიკაგოს უნივერსიტეტში მიიღეს განათლება მილტონ ფრიდმანის თაოსნობით. მათი მიზანი ნებისმიერი გზით, თუნდაც ძალადობით და ადამიანური უფლებების გათელვის ფონზე ქვეყანაში ”თავისუფალი ბაზარის” პრინციპების დანერგვა იყო. ისინი ჩილეში აბსოლუტურ მარგინალებად ითვლებოდნენ, რადგანაც მოსახლეობის უმრავლესობა სოციალისტურ იდეებს იზიარებდა, მაგრამ დიქტატორ პინოჩეტის ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ მათ სასათბურე პირობები შეექმნათ. აღნიშნულმა პირებმა ჩილეში ულტრამემარჯვენე ეკონომიკური პოლიტიკის გატარება დაიწყეს.

როდესაც პინოჩეტის რეჟიმი 1990 წელს ჩამოიშალა, ჩილე ერთ-ერთი იმ ქვეყანათაგანი იყო, სადაც სოციალური უთანასწორობა ყველაზე მაღალ დონეზე იყო. მსოფლიო ბანკის მონაცემებით 1990 წლეს ჩილეს მოსახლეობის 40% უკიდურესი სიღარიბის პირობებში ცხოვრობდა და ამავდროულად ქვეყანაში ოლიგარქების მცირე ფენა საკმაოდ კომფორტულად გრძნობდა თავს.

ამიტომაც ჩილეში მიმდინარე მოვლენები ყველა იმ ქვეყნისთვისა და მათ შორის საქართველოსთვისაცაა მნიშვნელოვანი, სადაც მოსახლეობა ნეოლიბერალიზმის ტყვეობაშია.

11 კომპანია, რომელიც ყველაფერს აკონტროლებს, რასაც თქვენ მოიხმართ

არჩევნის თავისუფლება, როგორც ილუზია

ყოველდღიური მოხმარების პროდუქტების და სერვისების სწრაფმა ზრდამ, სასაუზმე ფაფებით დაწყებული კბილის პასტით დამთავრებული წარმოუდგენელი არჩევნის აღქმას გვიტოვებს. მაგალითად თქვენ თუ ელემენტარულად ბოთლის ჩვეულებრივი და მინერალური წყლის ყიდვას გადაწყვეტთ საკმაოდ დიდი არჩევანი გექნება ბიუჯეტური Deer Park-ით და Ozark-ით დაწყებული, საკმაოდ ძვირიანი Perrier-ით და S. Pellegrino-ითი დამთავრებული. მაგრამ რეალურად მსგავსი ფართო არჩევნის არსებობა ხელოვნურადაა ნაწარმოები კაპიტალიზმის მიერ. ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი ბრენდი ერთ კომპანიას ეკუთვნის, სახელად Nestle.

სამომხმარებლო ბაზარზე ფართო არჩევნის არსებობის შეგრძნების მიუეხედავად, რამდენიმე მსხვილი კომპანია ცნობილი ბრენდების აბსოლუტურ უმრავლესობას ფლობს და შესაბამისად ეს რამდენიმე კომპანია ეფექტურად აკონტროლებს იმ ყველაფერს, რასაც თქვენ მოიხმართ.

რამდენად კონტროლირებადია ”ილუზორული არჩევანი” მსხვილი ბიზნესის მიერ და როგორ ათვიცნობიერებს მოსახლეობა ტრანსნაციონალური კორპორაციების ინტერესს იმასთან დაკავშირებით, რასაც ყოველდღე ვყიდულობთ. ასე მაგალითად აშშ-ში ჩატარდა საზოგადოებრივი აზრის კვლევა, რათა დაედგინათ ამერიკელების ინფორმირებულობის დონე იმ ბრენდების მფლობელი კორპორაციების შესახებ, რასაც ისინი ხშირად მოიხმარენ. როგორც კვლევის შედეგად გაირკვა ამერიკელების უმრავლესობას წარმოდგენა არ აქვთ თუ რომელი კომპანიები არიან ცნობილი ბრენდები მესაკუთრეები. (კვლევის შედეგები შეგიძლიათ ამ ბმულზე იხილოთ – https://bit.ly/2VWlu2m)

სუპარმარკეტების უზარმაზარ თაროებზე გამოწყობილი უამრავი სხვადასხვა დასახელების პროდუქციის შემხედვარე ადამიანმა შეიძლება იფიქროს არჩევნის თავისუფლების ქონის შესახებ, თუმცა ეს რეალობას არ შეესაბამება. აი იმ უმსხვილესი კომპანიების ჩამონათვალი, რომლებიც ყოველდღიური მოხმარების ბრენდების უდიდეს ნაწილს ფლობენ:

Kellogg’s

დაარსებულია 1906 წელს 

2017 წლის ბრუნვა: $12.93 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Cheez-It, Eggo, Famous Amos, Keebler, Town House

General Mills

დააერსებულია 1928 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $15.62 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Betty Crocker, Bisquick, Gold Medal, Cheerios, Chex

Kraft-Heinz Company

დაარსებულია 2015 (Kraft Foods Inc.-ის და Heinz-ის შერწმის შედეგად)

2017 წლის ბრუნვა: $18.22 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Heinz Ketchup, Kraft Mac & Cheese, Lunchables, Maxwell

Mondelez International

დაარსებულია 2012 წელს (Kraft Foods Inc.-ის გამოცალკევების შედეგად)

2017 წლის ბრუნვა: $25.9 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Cadbury, Chips Ahoy!, Nabisco, Oreo

MARS

დაარსებულია 1911 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $35 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: M&Ms, Snickers, Dove, Uncle Ben’s

Coca-Cola

დაარსებულია 1892 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $35.41 მლრდ.

ძირითადი ბრენდები: Coca-Cola, Minute Maid, Glaceau

Unilever

დაარსებულია 1929 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $62.62 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Ben & Jerry’s, Klondike, Popsicle, Degree, Vaseline

Procter & Gamble

დაარსებულია 1837 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $65.06 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Pampers, Tide, Downy, Charmin, Gillette, Crest

PepsiCo

დაარსებულია 1898 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $65.53 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Pepsi, Frito-Lay, Quaker, Tropicana

Johnson & Johnson

დაარსებულია 1886 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $76.45 მლრდ. 

ძირითადი ბრენდები: Aveeno, Clean & Clear, Band-Aid, Tylenol

Nestle

დაარსებულია 1866 წელს

2017 წლის ბრუნვა: $89.79 მლრდ. ამერ. 

აღსანიშნავია რომ ამ კომპანიებიდან აბსოლუტური უმრავლესობა (10-დან 8) ამერიკული წარმოშობისაა, მხოლოდ 2 მათგანია ევროპული –  შვეიცარიული Nestle და ბრიტანული Unilever.

ზოგად ეკონომიკურ სიტუაციას, როდესაც ბაზარზე მრავალი მომხმარებლის მოთხოვნას რამდენიმე სუბიექტი აკმაყოფილებს ოლიგოპოლია ეწოდება. ოლიგოპოლიურ ბაზარზე შეღწევა გართულებულია, რაც წარმოშობს მონოპოლიური მოგების მიღების ობიექტურ საფუძველს. ლიბერალი ეკონომისტების წიგნების მიხედვით, რასაც უნივერსიტეტებში და ბიზნეს სკოლებში ასწავლიან გლობალიზაციას და თავისუფალ ვაჭრობას კონკურენციის ზრდამდე მივყავართ, თუმცა როგორც ვხედავთ რეალური სურათი რადიკალურად საწინააღმდეგოა.

საუკუნზე მეტი ხნის წინ თავის ცნობილი ნაშრომში ”იმპერიალიზმი,  როგორც  კაპიტალიზმის უმაღლესი სტადია” ვლადიმერ ლენინი აღნიშნავდა, რომ თავისუფალი კონკურენციის პრინციპიდან ამოიზარდა ოლოგოპოლია/მონოპოლია და მოიპოვა გავლენა მასზე, რომ თავისუფალი კონკურენციის პრინციპები უკვე ემორჩილებიან მონოპოლიებს,  რაც  წარმოშობს  წინაამღდეგობებს და და კონფლიქტებს მმართველ კლასებში. ოლოგოპოლია/მონოპოლია არის კაპიტალიზმის ტრანსფორმაცია უფრო მაღალ საფეხურზე, რაც ლენინის აზრით იმპერიალიზმად უნდა იქნეს მიჩნეული.