რამდენად ცივილიზებული იყო ევროპა?

დღესდღეობით ევროპელებს პრივატიზირებული აქვს ზოგადსაკაცობრიო ადამიანური ფასეულობები და იმდენი იკადრეს რომ ამას “ევროპული ფასეულობების” სახელით მოიხსენიებენ. მედია საშულებები, დასავლეთიდან დაფინანსებული ორგანიზაციები და ევროცენტრისტი პოლიტიკოსები ყოველდღიურად ავრცელებენ მითებს “ევროპული აღმატებულების” შესახებ, რათა მოსახლეობისთვის ტვინის გამორეცხვის პროცესი შეუქცევადი გახდეს.

დღე არ გავა ყურში რომ არ მოგვხვდეს შემდეგი ფრაზები: “ევროპული ფასეულობები”, “ევროპული არჩევანი”, “ცივილიზებული ევროპა” თუ სხვა. მაგრამ ფაქტებზე დაყრდნობით გავაანალიზოთ კიდევ ერთხელ ცივილიზებული იყო კი ისტორიული ევროპა? რა მაგალითს აძლევდა ბებერი კონტინენტი დანარჩენ მსოფლიოს?

ისტორიულად შუა საუკუნეების ევროპა გამოირჩეოდა სიველურით, ანტისანიტარიით და მასობრივი სიბინძურით. სწორედ ამიტომაც ესე ხშირად ვრცელდებოდა სხვადასხვა დაავადება მთელი ევროპის მასშტაბით. ყველაზე მომაკვდინებელი შედეგები კი ევროპაში შავი ჭირის მოდების შედეეგად დადგა, როდესაც ქალაქები მთლიანად დაცარიელდა.

მრავალმილიონიანი მსხვერპლის შემდეგ ადამიანთა ძვლებით იყო სავსე ნებსიმიერი ადგილი, იქნებოდა ეს ორმო, სასაფლაო თუ სხვა რამ. ამ ყველაფრის ისტორიული გამოძახილი შეგვიძლია ვიხილოთ ევროპულ ეკლესიებსა და კატაკომბებში, სადაც ადამიანების ძვლებს საშენ მასალად ან სხვადასხვა სამკაულის საკეთებლად იყენებდნენ.

იმხანად საკუთარ ჰიგიენაზე და სისფუთავეზე ზრუნვა ევროპული ლოგიკით ცოდვად ითვლებოდა. ევროპული სამღვდელოება მოსახლეობას მოუწოდებდა ძონძები ცმოდათ და არ დაებანათ, რადგანაც მათი აზრით მხოლოდ ესე შეიძლებოდა სულიერი განბანა. ბანაობა არ შეიძლებოდა კიდევ ერთი საბაბით, რათა ნათლობის დროს მიღებული წმინდა წყლის ჩამობანვა არ მომხდარიყო. შედეგად ევროპის მკვიდრი მოსახლეობით წლობით არ ბანაობდა და საერთოდ არ იცოდა თუ რა იყო წყალი.

სიბინძურე და ტილები სიწმინდის განსაკუთრებულ ნიშნებად ითვლებოდა. სისუფთავეს ზიზღით უყურებდნენ. ტილებს “ღვთიურ მარგალიტებს” ეძახდნენ და სიწმინდის ნიშნად მიიჩნეოდა. ევროპელები იმდენად შორს იყვნენ ჰიგიენის ელემენტარული ნორმებისგან, რომ XIX საუკუნის მედიცინის სახელმძღვანელოებში მოსახლეობას არწმუნებდნენ დაბანვის აუცილებლობაში.

მაგალითად მნიშვნელოვანი ევროპული გამოგონება – სუნამო, სამყაროს მოევლინა როგორც რეაქცია აბანოების არარსებობაზე და ამისგან გამოწვეულ საშინელ სუნზე. ცნობილი ფრანგული პარფიუმერიის ერთ-ერთი პირველი ამოცანა იმ აყროლებული, მძიმე სუნის განეიტრალებაში მდგომარეობდა, რასაც წლობით დაუბანელი სხეული იწვევდა.

ევროპაში რელიგიური სწავლებების პოპულარიზაციასთან ერთად, შემდგომმა თაობებმა მრავალი საუკუნის განმავლობაში ტუალეტის შესახებ სრულად დაივიწყეს. დავიწყებული კანალიზაციის როლს ქუჩაში არსებული თხრილები ასრულებდა, სადაც ფეკალიების ნაკადული მიედინებოდა. ანტიკური ცივილიზაციის დავიწყების შედეგად ხალხი იქ იკმაყოფილებდა ბუნებრივ მოთხოვნილებებს, სადაც მოუხდებოდათ. ქუჩებზე ისეთი სიბინძურე სუფევდა, რომ სავალ ნაწილზეც კი შეუძლებელი იყო სიარული.

ჩვენამდე მოღწეული ისტორიული წყარობის თანახმად, ბევრ გერმანულ ქალაქში გამოჩნდა ”სასიარულო ჯოხები”, რომლის გარეშეც ქუჩაში გადაადგილება ფაქტიურად შეუძლებელი იყო.

ზოგიერთი ისტორიკოსი გაკვირვებული იყო თუ რა ადვილად პოულობდნენ სალაჰ ად-დინის ჯარისკაცები ქრისტიანულ ბანაკებს. ძალიან მარტივად – სუნით. შუა სუაკუნეებში ქალები თმებზე ნიორს ისმევდნენ, რათა ტილებისგან თავი დაეღწიათ, ხოლო თმების ფერის შესაცვლელად საღლის შარდს იყნებდნენ.

სიფილისი იმ დროს ისე გავრცელებული იყო, რომ მოდაზეც კი ახდენდა გავლენას. საკუთარი ჯანმრთელობის დასამტკიცებლად მამაკაცები თმებს და წვერებს იზრდნენ. სიფილისით დაავდებულები კი აქტიურად იყენებდნენ პარიკებს.

კათოლიკური ეკლესია უფრო შორს წავიდა და მათგან განსხვავებულ აზრზე მყოფის ადამიანების დასასჯელად ინკვიზიცია მოიფიქრა, რაც ხშირ შემთხვევაში სასტიკ წამებას გულისხმობდა.

სასაფლაობები დაავადების გავრცელბის ერთ-ერთ მთავარ კერას წარმოადგენდა, რადგანაც არანაირი სანიტარული ნორმები არ არსებობდა. სასაფლაოები არც თუ ისე ღრმა იყო, ამიტომაც ცხოველები მიწის ამოთხრას და გვამების შეჭმას ახერხებდნენ. ამასთანავე სასაფლაოებისთვის ადგილები საკმარისი არ იყო და შესაბამისად ერთი და იმავე საფლავს რამდენიმეჯერ იყენებდნენ. მოსახლეობას ქალაქებში და სოფლებში გვამების ლაბირინთში უწევდათ სიარული.

ევროპის მკვიდრი მოსახლეობის ზოგად კულტურა და თვითშეგნება იმდენად დაბალ დონეზე იყო რომ მთელი ნაგვის, ჭუჭყის გუბეების და ფეკალიების გადმოყრა-გადმოღვრა პირდაპირ საცხოვრებელი სახლების ფანჯრებიდან ხდებოდა. რელიგიური მოტივებიდან გამომდინარე მასობრივად ანადგურებდნენ კატებს, ხოლო თაგვები კი უამრავი დაავადების გადამტანები და გამავრცელებლები იყვნენ. 

შავი ჭირისგან იღუპებოდა უამრავი ადამიანი, ამიტომ ხშირად საერთო, დიდ საფლავებს თხრიდნენ. ამის მიუხედავად საერთო საფლავებიც მალე ივსებოდა და ბევრი გარდაცვლილი ს გვამი პირდაპირ ქუჩებში იხრწნებოდა.

შავი ჭირის ეპიდემია იტალიაში, 1348 წ.

ევროპაში აბანოების კულტურა XVIII საუკუნეში დაბრუნდა, როდესაც პეტრე I ამსტერდამის და პარიზის ვიზიტის დროს მოითხოვა აბანოების შექმნა საკუთარი ჯარისკაცებისთვის. 1812 წელს კი რუსულმა არმიამ ნაპოლეონისგან გათავისუფლებულ ყველა ქვეყანაში აბანოების მშენებლობა დაიწყო.

ჰიგიენის ელემენტარული ნორმების უგულებელყოფა ევროპას ძვირად დაუჯდა: XIV საუკუნეში შავი ჭირის შედეგად საფრანგეთმა მოსახლეობის მესამედი დაკარგა, ხოლო ინგლისმა და იტალიამ – ნახევარი.